Tentoonstelling over het maniërisme in de houtsculptuur in het TreM.a in Namen
Op zaterdag 8 april 2023 opende in het Museum voor Oude Kunsten in Namen (TreM.a) de tentoonstelling Avant-garde beeldhouwers in de 16de eeuw. Het maniërisme in Tussen-Samber-en-Maas. De tentoonstelling toont het onderzoek dat wordt verricht naar het maniërisme - een stilistische stroming die bij het grote publiek minder bekend is - in de houtsculptuur.
Een mooie samenwerking
De tentoonstelling is het resultaat van een onderzoeksproject en de samenwerking tussen Marie Dewez (conservator van het museum), Michel Lefftz (Universiteit van Namen), Mary Zaffaroni en Elisabeth Van Eyck (KIK), de restaurateurs Fanny Cayron (onafhankelijk) en Corinne Van Hauwermeiren (Conservart).
De belangstelling van Michel Lefftz voor het koorgestoelte van de collegiale Sint-Gertrudiskerk in Nijvel vormde het uitgangspunt van het onderzoek. Het geheel van houten beelden die de koorbanken sieren, gedateerd in 1566, heeft het mogelijk gemaakt de productie te belichten van een grootschalig atelier rond een beeldhouwer die actief was in het derde kwart van de 16de eeuw in het Maasland.
De vorm en de stijl van de figuren op het koorgestoelte zijn maniëristisch: personages met overdreven proporties, uitgerekt, met hoekige heupen, lange halzen en spitse vingers, en met gezichten gekenmerkt door een asymmetrie van de ogen. Meerdere handen hebben bijgedragen aan de realisatie ervan: een meester-beeldhouwer voor de meest uitgewerkte delen en verschillende medewerkers voor de rest. Dat verklaart de verscheidenheid van de gebeeldhouwde groepen en hun sculpturale kwaliteit.
Verwaarloosd in het onderzoek
Het zuiden van het land bleek de grote afwezige van de 16de eeuw te zijn; onderzoek naar kunst in de vallei van Samber en Maas belichtte tot nu toe nooit een door het maniërisme beïnvloede productie. De vele beelden die nog in talrijke Waalse kerken staan, tonen echter aan dat dit historiografische stilzwijgen waarschijnlijk gewoon te wijten is aan nalatigheid. Er was wel degelijk een prominente maniëristische stroming in de 16de-eeuwse zuidelijke houtsculptuur.
Het gebrek aan belangstelling wordt ongetwijfeld ook verklaard door het feit dat er voor dit geografische gebied geen naam van een bekende kunstenaar tot ons is gekomen. Terwijl de methodologie in de kunstgeschiedenis tot voor kort de neiging had om kunstwerken te koppelen aan de naam van een bekende meester, wiens carrière door bronnen wordt gedocumenteerd...
Maar nu is het dus mogelijk om het maniërisme uit de regio Tussen-Samber-en-Maas uitgebreid te gaan ontdekken tijdens de tentoonstelling, waaraan het KIK meewerkte. De fotografische missies van de Cel wetenschappelijke beeldvorming hebben trouwens een belangrijke bijdrage geleverd aan het onderzoek voor deze tentoonstelling. De foto's zijn reeds beschikbaar via BALaT, ons online kennisplatform.
Publicatie, lezingen en excursie
Bij deze gelegenheid is het boek Sculpteurs d'avant-garde... au 16e siècle. Le Maniérisme dans l'Entre-Sambre-et-Meuse (Monografieën, nr. 79) verschenen.
Twee lezingen zijn reeds gepland. De eerste is op 26 april om 18 uur. Die gaat over de ateliers van de beeldhouwers die werkten aan het koorgestoelte van de collegiale Sint-Gertrudiskerk in Nijvel en wordt gegeven door Michel Lefftz (UNamur), Elisabeth Van Eyck (KIK) en Mary Zaffaroni, curatoren van de tentoonstelling. De tweede lezing is op 16 mei om 18 uur, over de technieken en de restauratie van gepolychromeerde houten beelden, door Fanny Cayron en Corinne Van Hauwermeiren, de restaurateurs.
Tot slot is er een excursie naar Nijvel op 27 mei om 14.30 uur om de koorbanken van de collegiale Sint-Gertrudiskerk te bezichtigen, met de beeldhouwer en meubelmaker Christian Patriarche, die de restauratie uitvoerde en de terugplaatsing van het koorgestoelte leidde.
(Reservatie verplicht via musee.arts.anciens@province.namur.be)
Meer nieuws van het KIK
REFRESH: Water bestuderen om erfgoed te beschermen
Klimaatverandering is een duidelijke prangende uitdaging voor onze wereld. Ook voor erfgoed. Water is een boosdoener voor erfgoed(sites). We moeten dus kijken naar duurzaam waterbeheer om ons erfgoed te beschermen. Dat doen we met REFRESH.
Publicatie van een nieuwe Scientia Artis!
Van de Brusselse familie beeldhouwers du Quesnoy - de vader, Hiëronymus de Oudere, en zijn twee zonen, Frans en Hiëronymus de Jonge - zijn alleen het leven en werk van de oudste zoon, Frans du Quesnoy, beroemd in Rome, grondig bestudeerd. Maar wie was zijn jongere broer, Hiëronymus de Jonge? Wat weten we over zijn leven en werk? Heel weinig. Ondanks zijn briljante carrière als beeldhouwer en hofarchitect voor de gouverneur van de voormalige Nederlanden, Leopold Willem (1647-1656), werd zijn werk door critici verwaarloosd na zijn terdoodveroordeling in 1654.