REFRESH - Water Cycle for Resilient Heritage
REFRESH onderzoekt hoe erfgoedlocaties bronnen kunnen zijn voor klimaatmatiging, aanpassing en duurzame ontwikkeling door optimaal beheer van de watercyclus in en rond deze locaties.
In het kort
Klimaatverandering is een uitdaging voor iedereen, ook voor erfgoed. In het project REFRESH, gecoördineerd door het KIK, wordt met name de impact van water op historische erfgoedsites bestudeerd.
REFRESH brengt onderzoeksteams uit België, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk samen en richt zich op vier emblematische sites: het Dogepaleis in Venetië, het Louvre in Parijs, het Gruuthusemuseum in Brugge en Blenheim Palace in Engeland. Het project analyseert de watercyclus op drie niveaus: de natuur rondom de gebouwen, de buitenschil van de gebouwen, en de binnenkant met de erfgoedobjecten die erin bewaard worden.
Erfgoedgebouwen en hun interne collecties
Cultureel erfgoed, in de vorm van museale collecties en onroerend erfgoed, is een onmisbare maatschappelijke, culturele en economische rijkdom. Door de klimaatverandering nemen extreme fenomenen zoals droogtes, overstromingen, hevige stormen en hittegolven in heel Europa toe. De impact daarvan op de samenleving en ecosystemen heeft al veel aandacht gekregen, maar de gevolgen voor het cultureel erfgoed blijven vaak onderbelicht. Nochtans kan de klimaatverandering leiden tot de gedeeltelijke of zelfs totale teloorgang van deze waardevolle culturele schatten.
Een van de belangrijkste factoren die de invloed van klimaatverandering op erfgoedgebouwen en hun collecties bepalen, vooral als ze omringd zijn door natuurlijke omgevingen zoals parken en tuinen, is de hoeveelheid water (zowel in overvloed als bij tekort) en de manier waarop het zich verplaatst.
In deze context wil het REFRESH-project de rol van de watercyclus op de conservatie van culturele erfgoedsites begrijpen met een globale aanpak die de waterdynamiek op drie niveaus in beschouwing neemt:
- Het vloeibare water in de natuurlijke omgeving (bodem en vegetatie in tuinen en parken of in een stedelijke context)
- De omzetting van vloeibaar naar dampvormig water binnen de bouwkundige gebouwschil (monument)
- De verandering van damp naar vloeibaar water in interieurs en collecties (condensatieverschijnselen)
Voor dit project werden vier sites geselecteerd van uitzonderlijk belang voor het mondiale culturele erfgoed: het Louvre in Parijs, het Gruuthusemuseum in Brugge, het Dogenpaleis in Venetië en Blenheim Palace in Woodstock.
De relatie natuur-cultuur
REFRESH wil op de schaal van erfgoedlocaties hefbomen identificeren om het behoud van cultureel erfgoed te optimaliseren en tegelijkertijd het waterbeheer te verbeteren en het energieverbruik te verminderen. Om dit te bereiken, zijn er verschillende essentiële stappen:
- Bestuderen van de geschiedenis van de hydraulische systemen op de erfgoedlocaties om inzicht te krijgen in eerdere maatregelen.
- Analyseren van het watergehalte in de bodems van de natuurlijke omgeving, in de gebouwschil en in de museumcollecties.
- Karakteriseren van de materialen op de site op alle schaalniveaus en identificeren van hun aantasting. Deze analyses zullen worden gebruikt om een materialendatabase te creëren voor elke erfgoedlocatie.
Deze parallel verkregen resultaten zullen gebruikt worden om het hygrothermische gedrag te bestuderen van materialen in de natuurlijke omgeving, bouwmaterialen en materialen van de objecten in de collecties. Dit stelt ons in staat om de verschillende waterverplaatsingen te begrijpen in de externe omgeving, van de externe omgeving naar de bouwschil en van de bouwschil naar de interne omgeving. Tot slot zullen we een enquête houden onder museumbezoekers om het bewustzijn te vergroten en hefbomen voor duurzame oplossingen te vinden. Met de aanpassingsmaatregelen die in dit project worden geïdentificeerd, zullen we vaststellen hoe de relatie tussen natuur en cultuur de veerkracht van cultureel erfgoed kan versterken door de effecten van klimaatverandering te verzachten.
Wat is een JPI-project?
Het REFRESH-project, gecoördineerd door het KIK, is een JPI-project in samenwerking met JPI Climate. Het Joint Programming Initiative on Cultural Heritage and Global Change (JPI CH) werd in 2010 opgericht door de Europese Commissie. Dit initiatief brengt nationale onderzoeksfinancieringsinstellingen, ministeries en onderzoeksraden uit heel Europa samen om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken binnen de Europese Onderzoeksruimte (ERA).
JPI Climate is een netwerk van 14 Europese landen dat hun klimaatonderzoek coördineert en nieuwe transnationale onderzoeksinitiatieven financiert. Het netwerk verbindt wetenschappelijke disciplines, faciliteert grensoverschrijdend onderzoek en vergroot de interactie tussen wetenschap en praktijk.
Consortium members
Closer to Memling: een duik in het werk van Hans Memling
De website Closer to Memling vormt een nieuwe, uitzonderlijke toegangspoort tot de wereld van Hans Memling, een beroemde schilder uit de Vlaamse renaissance. Dit innovatieve project is het resultaat van een samenwerking tussen Musea Brugge en vooraanstaande partners zoals KIK.
